Toen November Music in 1992 zijn eerste editie beleefde, was het evenzeer een festival voor nieuwe muziek als nu. De programmering was toen echter nog anders. Met muziek die in de jazz spottend piep-jan-knor werd genoemd en in de gecomponeerde hoek strijk-tsjiep-pang. Tijdens de eerste jaren drong de doorsnee concertbezoeker het Bossche evenement daardoor, zonder dat het dit wilde, het predikaat ‘ontoegankelijk’ op.
Daar is na 24 jaar wel verandering in gekomen. Zozeer zelfs dat November Music met zijn ultra-brede programmering een unieke plaats is gaan innemen in de wereld van moderne-muziekfestivals. Als enige. Houd je het vergelijkenderwijs bij jazz georiënteerde evenementen, dan kom je uit bij het North Sea Jazz Festival in Rotterdam. Dat echter sinds Mojo Concerts er zich mee is gaan bemoeien, de jazz al jaren te grabbel gooit. Dan heb je nog het nieuwe So What’s Next in Eindhoven, het tweedehands kabinetje van alweer Mojo. En er is natuurlijk ook nog Transition in Utrecht, waar Mojo eveneens in de pan roert. Voorts Jazz in Duketown in Den Bosch waar, net als elders, vooral op zekerheid wordt gegokt en Jazzfestival Middelburg. Om maar wat namen te noemen. Op het gebied van eigentijdse muziek kom je uit bij Hedendaags Muziek Festival en de Gaudeamus Muziekweek, beide in Utrecht en dan is de koek zowat op. Andere evenementen op dit gebied zijn wegbezuinigd.
MAKERS VAN NU
November Music hanteert de leuze ‘muziek van nu door de makers van nu’. Dat credo maakt het tot op de letter waar. Het inmiddels tot tien dagen uitgegroeide festival programmeert wereldbreed en dat komt tot uiting in de vele verrassingen als je er zomaar eens wat gaat rondscharrelen. JazzNu heeft dat dit jaar gedaan. Met vooraf de vraag: wij zijn een digitaal tijdschrift dat schrijft over de hedendaagse ontwikkelingen op het gebied van jazz en aanverwante stijlen. Is het dan wel raadzaam om de JazzNu-lezers op te zadelen met maar liefst drie recensies, dit opinie-artikel en ook nog een interview voorafgaand aan het evenement? We hoefden er niet lang over na te denken en nu het festival achter de rug is, zijn we bevestigd in onze vermoedens: November Music is een festival voor álle muziekliefhebbers, ook de in jazz geïnteresseerden. Vooral ook voor hen zelfs, want is jazz al niet vanaf zijn geboorte een vergaarbak van stijlen en invloeden?
Jazzfreaks tref je bij November Music vooral op de dagen dat de programmering duidelijke jazztrekjes vertoont. Bij ‘Colours of Improvisation’ bijvoorbeeld, het programma-onderdeel dat drie jazz-(gerelateerde) ensembles op één avond centraal stelt. En dit jaar bij de concerten van Steve Coleman, Jameszoo, Eric Vloeimans, Nik Bärtsch, Temko en Rembrandt Frerichs Trio met violiste Liza Ferschtman. Het ontbreken van de meeste jazzliefhebbers bij de – vele – andere concerten van November Music is een gegeven dat meteen een vraag oproept: waarom is dat zo? Jazzmuziek heeft vanaf haar bestaan geweigerd zich in een keurslijf te laten vangen. Een intrinsiek kenmerk van deze muziek is dat zij voorbij bestaande grenzen kijkt en daardoor altijd samenwerkingsverbanden zoekt met andere stijlen en culturen. In een nog niet zo ver achter ons liggend verleden waren dat in de jaren zeventig bijvoorbeeld samenvloeiingen met Turkse muziek, later met Afrikaanse, Indiase en Arabische tradities. En vanaf de beginjaren is jazz niet te beroerd geweest te grasduinen in westerse muziekculturen. Duke Ellington, Charlie Parker en Ornette Coleman bijvoorbeeld ondernamen uiterst interessante experimenten met strijkorkesten, gezelschappen die – meestal – zijn voorbehouden aan klassieke muziek.
HOOFD OP HOL
Het zou te ver gaan om te suggereren dat November Music zijn bezoekers in dezelfde verwarring kan brengen als de jazzfeaks die in de jaren dertig, vijftig en zestig het hoofd op hol werden gebracht door Ellington, Parker en Coleman. Er zijn echter wel parallellen te trekken. Sterker nog: die parallellen bevatten veel meer verrassingen dan toendertijd. Neem het project 72 Angels, het onbetwiste hoogtepunt van November Music 2016. De Russische-Amerikaanse componiste Lera Auerbach had als uitvoerders gekozen voor het Nederlands Kamerkoor én het Raschèr Saxophone Qaurtet. Het eerste gezelschap zou je als rechtgeaarde jazzliefhebber nog kunnen afschrikken, het tweede had met pure jazzinstrumenten de deur al open gezet naar het unieke concept van Auerbach dat leidde van volksmuziek naar klassiek, van amusementsmuziek naar klezmer en ja, ook naar jazz. Het was smullen geblazen en hetzelfde gold voor The News van de Nederlandse componist JacobTV. Niet alleen een waar muziekspektakel, maar door de stortvloed aan geprojecteerde filmbeelden ook een verbeelding van de hartslag van de maatschappij van nu, met zijn krankzinnige hang naar nieuws en de versimpeling ervan door de media. The News werd vertolkt door fc Jongbloed, jonge musici die het kennelijk om het even is of hun muziek jazz of gecomponeerd wordt genoemd.
Het zijn zomaar twee voorbeelden uit de 75 concerten tellende programmering van dit jaar. En tegelijk treffende illustraties wat je bij November Music kunt aantreffen: muziek die prikkelt, die je naar andere wegen leidt, die je doet inzien dat er alles mogelijk is tussen hemel en aarde. Welk ander festival biedt die mogelijkheden? Het is niet overdreven te stellen dat dit tiendaagse evenement, stilletjes genesteld in de oksel van de Randstad, tot het belangrijkste muziekfestival van Nederland is uitgegroeid. En volgens sommige van de aanwezige musici op de voorbije editie, tot het toonaangevendste in West-Europa. Hoe het ook zij, het is voor álle muziekliefhebbers waard– om in wielertermen te spreken – om de neus eens aan het venster te gaan steken.
HERKANSING
De herkansing is van 3 tot en met 12 november 2017. Met op 4 november van dat jaar – naar toezegging van de organisatie – een volle dag rond John Zorn. Ook zo’n vogel die altijd te biechten is gegaan bij de muzikale buren. En zie eens waartoe dit heeft geleid. We zullen een vastgeroeste gedachte eens omdraaien: het moet een eer zijn voor de Amerikaanse kameleon om op een toonaangevend festival als November Music te mogen spelen. En dan te merken hoe veelkleurig de belangstelling van de Nederlandse muziekliefhebber is. Die in marstempo naar November Music 2017 opmarcheert.
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
