November Music staat aan de vooravond van zijn drieëntwintigste editie. Met wederom een baaierd aan muziekstijlen. ’s-Hertogenbosch heeft er zeventien podia voor ingeruimd. Die worden vijf dagen lang gevuld met eigentijdse gecomponeerde en geïmproviseerde muziek, jazz, wereldmuziek, muziektheater, visuele-, elektronische- en vocale muziek, psychedelische pop, voordracht, performances en installaties. November Music, dat zich afspeelt van 4 tot en met 8 november, heeft zich hiermee een unieke plaats verworven in de eindeloze rij van festivals. Niet alleen in Nederland, maar zeker ook binnen West-Europa.
Neem vorig jaar. Toen was het wereldvermaarde Kronos Quartet te gast in Den Bosch. Het jaar daarvoor Heiner Goebbels. Dit jaar lijkt een topzware slotact te ontbreken. Accordeonist Kimmo Pohjonen en elektronicaspecialist Samuli Kosminen met het Ragazze Strijkkwartet verzorgen zondagavond weliswaar het slotconcert, maar zij ontberen de grandeur van Kronos en Goebbels. Koen Graat, programmeur van het festival beaamt dit, zij het ten dele. “Ja, het Kronos Quartet was ‘one of the time’. Het is het bekendste strijkkwartet ter wereld. Soms worden wensen werkelijkheid, soms lukt het niet iets wat je voor ogen hebt, te programmeren. Op zich doet het slotconcert het nu al heel goed, we weten zeker dat we het uitverkopen.” Waarbij in aanmerking dient te worden genomen, dat Kimmo Pohjonen eerder werk met het Kronos Kwartet op cd heeft opgenomen. En dat doet het zo beroemde strijkkwartet niet zomaar.
VERRASSEND
De programmering van November Music is altijd verrassend. Hoewel, de naam van trompettist Eric Vloeimans… Hij treedt overal zóveel op, dat hij zeker niet als onalledaags op het programma prijkt. “Van de ene kant is dat wel zo”, zegt Koen Graat, “maar van de andere kant geldt dat wij lang niets met hem hebben gedaan. Hij komt met de Noorse pianist Jon Balke en dat is echt een bijzondere combinatie. Vooral omdat ze nog nooit samen hebben gespeeld. Wil je een breed publiek trekken dan móet je bekende namen hebben. En met Eric Vloeimans hebben we die.”
Daarom ziet Koen Graat uit naar de tandem Vloeimans-Balke. Een topoptreden verwacht hij van de Iraakse trompettist, santoorspeler en componist Amir ElSaffar, die tekent voor twee concerten. Dat met het Two Rivers Ensemble betekent wederom een Nederlandse première. “Amir ElSaffar is opgegroeid in Chicago, maar draagt ook de Irakese klassieke maqam-traditie uit. Een prachtige combinatie dus, dat oost en west.”
En dat ook trompettist Ambrose Akinmusire is gecontracteerd, vervult Koen Graat opnieuw met enige trots. “Hij staat al jarenlang te boek als een van de beste trompettisten ter wereld. Donderdag treedt hij op met het Nederlandse ensemble Lunatree, dat hedendaagse gecomponeerde muziek vermengt met pop en jazz. En vrijdag speelt hij met zanger Theo Bleckmann en pianist Herman Fraanje.” Zij vormen derhalve een gelegenheidsformatie en dat doen ook de eerder genoemde Eric Vloeimans en Jon Balke. Beide combinaties maken deel uit van het jaarlijks terugkerende Colours of Improvisaton, een avond die stoelt op jazz en elektronische muziek en steeds drie concerten telt. De groep die dit jaar deze Colours afsluit is Phronesis. “Vorig jaar hadden we ook twee gelegenheidsgroepen, The Bad Plus met Anton Goudsmit en Zappa4 met Marc Ribot, waarna het Trigran Hamasyan Trio de avond afsloot. Nu doet dat Phronesis. Twee gelegenheidsgroepen is spannend, maar het kan ook minder goed uitpakken. Nou, dan komt Phronesis met een lekkere energieboost.”
GRENZELOOS EN GENRELOOS
November Music omschrijft zijn concept al enige jaren als ‘muziek van nu door de makers van nu’. Dat betekent grenzeloze en genreloze muziek te presenteren van musici die het muzikale landschap van nú schetsen. Daarbij worden moeiteloos limieten opgerekt. Neem de festivalzaterdag als Arvo Pärt tweemaal centraal staat. Eenmaal bij het Cello8tet Amsterdam en andermaal bij het Nederlands Kamerkoor. Op donderdag krijgt de Duitse componist Helmut Lachenmann alle gelegenheid zich te presenteren tijdens maar liefst vier concerten. “We vonden het wel aardig aan deze componisten meer aandacht te besteden”, zegt Koen Graat. “Beiden worden dit jaar tachtig. Lachenmann bevindt zich met zijn avant-gardemuziek aan de ene kant van het spectrum, Pärt met zijn sacrale composities aan de andere zijde.”
Een zo gevarieerde concertenreeks brengen zoals November Music elk jaar doet, dat moet wellicht ‘a hell of a job’ zijn? “Soms is het heel gemakkelijk”, legt Koen Graat uit. “Het komt voor dat we in één keer rond zijn met een bepaalde musicus. De Belgische pianist Jef Neve komt met de Poolse violost Adam Baldych. Die jongen staat op doorbreken. Maar we hadden eerst een andere combinatie. Die was bijna rond en strandde toen. En dan moeten we gaan puzzelen. Dat komt natuurlijk vaker voor. Maar gelukkig is het niet zo, dat iets écht niet is gelukt.”
November Music zit in de vierjarige regeling van het Fonds Podiumkunsten. “Wij zijn het enige Brabantse festival dat vier jaar lang wordt ondersteund. We weten dus wat we kunnen uitgeven. Nu al is de kaartverkoop goed verlopen. Dus we hebben alle vertrouwen in het welslagen van het festival.”
Dit jaar zijn er drie categorieën die een voorhoedefunctie hebben tijdens November Music: die van Ensemble-in-residence, Artist-in-focus en Componisten-in-focus. Asko|Schönberg neemt de vooruitgeschoven positie in van Ensemble-in-residence. Dit toonaangevende gezelschap voor hedendaagse muziek onder leiding van Reinbert de Leeuw, brengt vier verschillende projecten, waarin hedendaagse gecomponeerde muziek, wereldmuziek, opera en muziektheater zitten opgesloten.
Genre-overschrijdend, zo noemt de organisatie van November Music het werk van de aanstormende Nederlandse componisten Wilbert Bulsink en Florian Magnus Maier. Bulsink brengt zijn Eerste Strijkkwartet voor het beroemde Quator Diotima in première, Maier doet hetzelfde met zijn Cordillera Suite, die wordt uitgevoerd door het Doelen Ensemble. Deze suite beoogt een symfonisch gedicht te zijn over de ruwe schoonheid van het Andesgebergte.
WENDE – jawel, tegenwoordig met hoofdletters, maar nog wel altijd met de achternaam Snijders – komt oorspronkelijk uit de hoek van de kleinkunst en popmuziek. Zij heeft zich ontwikkeld tot een zangeres die alles aandurft. Daarom is het niet verwonderlijk dat November Music haar voor dit jaar het etiket Artist-in-focus opplakte. Op de eerste dag van het festival, vandaag, brengt ze haar liedjes met The Red Limo String Quartet en gitarist Maarten van Damma, op de slotdag staat haar versie van Schubert’s Winterreise, in een bewerking van de Nederlandse componist Boudewijn Tarenskeen op het programma.
TUIN DER LUSTEN
November Music 2015 opent vanavond (4 november) met Mariken in de Tuin der Lusten, een mengeling van muziektheater en gecomponeerde muziek van componiste Calliope Tsoupaki. En gebracht door Asko|Schönberg, Cappella Amsterdam, Het Nationale Toneel en het Haagse gezelschap Opera2Day. Een goednieuwe opera, gebaseerd op het Middeleeuwse mirakelspel Mariken van Nieumeghen.
Andere bekende namen die zijn geprogrammeerd zijn trompettist gitarist Fred Frith; Martin Fondse en Mete Erker met hun veelgeprezen gloednieuwe project Near East Up North; Maarten Altena, Tom Barman’s en Robin Verheyen’s TaxiWars, sopraan Claron McFadden, Tuur Florizoone, Michel Massot en gitarist Reinier Baas. En bij November Music zit het verrassende evenzeer in het kleine als in de zogeheten grote namen. Neem het kwartet Pand7090, bevolkt door Nora Mulder, Koen Kaptijn, Bas Wiegers en Jacq Palinckx. De organisatie omschrijft Pand7090 als een rariteitenkabinet, ‘een concertzaal, winkel, galerie en hangplek ineen’. Muzikaal belevingstheater, zo kun je het ook noemen.
Ook multidisciplinaire projecten vragen de aandacht. Zo is er een spannende verstrengeling van geluid met videobeelden, geïnspireerd op filmregisseur Alfred Hitchcock, waarvoor 33 1/3 Collective en Asko|Schönberg tekenen. Plus De Pornopera van Huba de Graaff met acteur Hans Dagelet. En pop wordt met verve aangedragen door onder meer Dans Dans en Jameszoo & Binkbeats & Niels Broos met een avond vol soundscapes, beats & electronics.
En dan zijn er nog de jaarlijkse installaties. Tastefull Turntable bijvoorbeeld van de Deense geluidskunstenaars Lars en Nikolaj Kynde en Ideofoon van elektronicapionier Dick Raaijmakers, geconstrueerd in 1967-1970.
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld Koen Graat GEMMA VAN DER HEYDEN
November Music 2015
Diverse locaties binnenstad ’s-Hertogenbosch
4 t/m 8 november
